เราสามารถคิดแบบเหมารวมได้ว่า ยีน โครโมโซม และดีเอ็นเอ
เหมือนกับพิมพ์เขียวของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด มันเป็นสิ่ง
หรือขั้นตอนที่บอกร่างกายของเราว่าต้องทำงานอย่างไร
เซลล์แต่ละเซลล์ทำหน้าที่อะไร ต้องผลิตอะไร เป็นส่วนหนึ่งของระบบ
หรืออวัยวะไหน พวกมันเป็นพิมพ์เขียวซึ่งสร้างขึ้นจากโปรตีน
แต่ที่ต่างจากพิมพ์เขียวของสิ่งประดิษฐ์หรืออาคารก่อสร้างต่าง ๆ
อย่างบ้านหรือรถยนต์ คือ มันมีรายละเอียดมากและซับซ้อน
หลายชั้น หลายขั้นตอน ขณะที่สิ่งประดิษฐ์ของมนุษย์อาจมีพิมพ์
เขียวเพียงหนึ่งหน้ากระดาษ หรืออาจจะแค่หนังสือเล่มบาง ๆ
หนึ่งเล่มเท่านั้น
เหมือนกับพิมพ์เขียวของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด มันเป็นสิ่ง
หรือขั้นตอนที่บอกร่างกายของเราว่าต้องทำงานอย่างไร
เซลล์แต่ละเซลล์ทำหน้าที่อะไร ต้องผลิตอะไร เป็นส่วนหนึ่งของระบบ
หรืออวัยวะไหน พวกมันเป็นพิมพ์เขียวซึ่งสร้างขึ้นจากโปรตีน
แต่ที่ต่างจากพิมพ์เขียวของสิ่งประดิษฐ์หรืออาคารก่อสร้างต่าง ๆ
อย่างบ้านหรือรถยนต์ คือ มันมีรายละเอียดมากและซับซ้อน
หลายชั้น หลายขั้นตอน ขณะที่สิ่งประดิษฐ์ของมนุษย์อาจมีพิมพ์
เขียวเพียงหนึ่งหน้ากระดาษ หรืออาจจะแค่หนังสือเล่มบาง ๆ
หนึ่งเล่มเท่านั้น
ดีเอ็นเอ (DNA)
ดีเอ็นเอเป็นหน่วยพื้นฐานที่สุดของพิมพ์เขียวของสิ่งมีชีวิต
มันมีขนาดเล็กที่สุดเท่าที่จะสามารถแบ่งออกมาได้ โมเลกุลหรือ
หน่วยของดีเอ็นเอประกอบขึ้นจากเกลียวของนิวคลีโอไทด์ (Nucleotide)
ต่าง ๆ กัน 4 แบบ พวกมันจับคู่สลับกันไปมาและรวมตัวเป็นสายบิดเกลียว
แต่อยู่ในลำดับที่จำเพาะ
สำหรับสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด เมื่อร่างกายของเราต้องการสร้างอะไร
ก็แล้วแต่ มันต้องเริ่มจากโปรตีน ร่างกายของเราจะอ่านลำดับของ
โปรตีนนิวคลีโอไทด์ที่มีอยู่ในสายดีเอ็นเอ และสร้างโปรตีนออกมาได้
เสมือนสายนิวคลีโอไทด์เป็นแม่พิมพ์นั่นเอง
มันมีขนาดเล็กที่สุดเท่าที่จะสามารถแบ่งออกมาได้ โมเลกุลหรือ
หน่วยของดีเอ็นเอประกอบขึ้นจากเกลียวของนิวคลีโอไทด์ (Nucleotide)
ต่าง ๆ กัน 4 แบบ พวกมันจับคู่สลับกันไปมาและรวมตัวเป็นสายบิดเกลียว
แต่อยู่ในลำดับที่จำเพาะ
สำหรับสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด เมื่อร่างกายของเราต้องการสร้างอะไร
ก็แล้วแต่ มันต้องเริ่มจากโปรตีน ร่างกายของเราจะอ่านลำดับของ
โปรตีนนิวคลีโอไทด์ที่มีอยู่ในสายดีเอ็นเอ และสร้างโปรตีนออกมาได้
เสมือนสายนิวคลีโอไทด์เป็นแม่พิมพ์นั่นเอง
ยีน (Gene)
ยีน คือ ส่วนหนึ่งของสายดีเอ็นเอ (DNA Segment) อันที่จริงยีนสามารถเป็น
ได้ทั้งสายดีเอ็นเอ และเอ็มอาร์เอ็นเอ (mRNA) โดยดีเอ็นเอมีความเสถียร
มากกว่าและอยู่ในตัวของสิ่งมีชีวิตชั้นสูง ในขณะที่ mRNA จะพบอยู่ใน
ไวรัส ยีนจึงเรียกได้ว่าเป็นหน่วยพันธุกรรมพื้นฐานที่สุดซึ่งใช้ถ่าย
ทอดลักษณะต่าง ๆ จากรุ่นสู่รุ่น โดยควบคุมกระบวนการต่าง ๆ
รูปร่างหน้าตา รวมถึงนิสัย เหล่านี้ล้วนแล้วแต่เป็นข้อมูลที่เก็บอยู่ในยีนทั้งนั้น
ได้ทั้งสายดีเอ็นเอ และเอ็มอาร์เอ็นเอ (mRNA) โดยดีเอ็นเอมีความเสถียร
มากกว่าและอยู่ในตัวของสิ่งมีชีวิตชั้นสูง ในขณะที่ mRNA จะพบอยู่ใน
ไวรัส ยีนจึงเรียกได้ว่าเป็นหน่วยพันธุกรรมพื้นฐานที่สุดซึ่งใช้ถ่าย
ทอดลักษณะต่าง ๆ จากรุ่นสู่รุ่น โดยควบคุมกระบวนการต่าง ๆ
รูปร่างหน้าตา รวมถึงนิสัย เหล่านี้ล้วนแล้วแต่เป็นข้อมูลที่เก็บอยู่ในยีนทั้งนั้น
โครโมโซม (Chromosome)
โครโมโซม แปลตามตัวว่า ย้อมสีติด ซึ่งเป็นเพราะตัวโครโมโซมเอง
สามารถย้อมสีติดได้ มันเป็นที่อยู่ของหน่วยพันธุกรรมอย่างดีเอ็นเอและยีน
นั่นแปลว่ามันเป็นหน่วยที่ใหญ่ที่สุด ลำดับขั้นสูงสุด ภายในประกอบ
ด้วยดีเอ็นเอและยีนจำนวนมาก สิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันจะมีจำนวน
โครโมโซมเท่ากัน โดยเซลล์ของสิ่งมีชีวิตหนึ่งชนิดมีมากกว่า 1 โครโมโซม
ยกตัวอย่างเช่น คนเรามีโครโมโซม 46 แท่ง แต่จำนวนของโครโมโซม
ไม่ได้สัมพันธ์กับขนาดของสิ่งมีชีวิต สิ่งมีชีวิตที่มีขนาดเล็กหรือซับซ้อน
น้อยกว่าคน ก็อาจจะมีจำนวนโครโมโซมมากกว่าได้
สามารถย้อมสีติดได้ มันเป็นที่อยู่ของหน่วยพันธุกรรมอย่างดีเอ็นเอและยีน
นั่นแปลว่ามันเป็นหน่วยที่ใหญ่ที่สุด ลำดับขั้นสูงสุด ภายในประกอบ
ด้วยดีเอ็นเอและยีนจำนวนมาก สิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันจะมีจำนวน
โครโมโซมเท่ากัน โดยเซลล์ของสิ่งมีชีวิตหนึ่งชนิดมีมากกว่า 1 โครโมโซม
ยกตัวอย่างเช่น คนเรามีโครโมโซม 46 แท่ง แต่จำนวนของโครโมโซม
ไม่ได้สัมพันธ์กับขนาดของสิ่งมีชีวิต สิ่งมีชีวิตที่มีขนาดเล็กหรือซับซ้อน
น้อยกว่าคน ก็อาจจะมีจำนวนโครโมโซมมากกว่าได้
หากเราย้อมสีโครโมโซมเพื่อให้สามารถมองเห็นได้ง่ายขึ้นและใช้กล้อง
จุลทรรศน์ส่องดู จะเห็นโครงสร้างของมันเป็นเส้นจำนวนมากพันวน
ไปมาในนิวเคลียสของเซลล์ เส้นเหล่านี้เรียกว่า โครมาติน (Chromatin)
หรือเส้นใยโครมาติน (Chromatin fiber) ไม่ได้มีโครงสร้างเป็นแท่งหนา ๆ
สั้น ๆ เหมือนที่เราเข้าใจ แต่เจ้าเส้นยาว ๆ ที่พันไปมาเหล่านี้จะหดตัว
ขดตัวลงกลายเป็นแท่ง เมื่อเริ่มกระบวนการแบ่งเซลล์
และเมื่อมันหดตัวลงเราจะเรียกมันว่า โครโมโซม
แต่ละโครโมโซมจะประกอบด้วยแขนหรือรยางค์และมีจุดเชื่อมติดกัน
หน้าตาของโครโมโซมจึงคล้ายกับปาท่องโก๋
ซึ่งแต่ละข้างของโครโมโซมจะเรียกว่า โครมาติด (Chromatid)
จุดที่เชื่อมกันเรียกว่า เซนโทรเมียร์ (Centromere)
อย่างไรก็ดีจุดที่เชื่อมติดกันไม่จำเป็นต้องอยู่ตรงกลางของคู่ปาท่องโก๋นี้
มันอาจจะอยู่บริเวณไหน หรืออาจจะเลื่อนไปอยู่ที่ปลายข้างใดข้างหนึ่งก็ได้
จุลทรรศน์ส่องดู จะเห็นโครงสร้างของมันเป็นเส้นจำนวนมากพันวน
ไปมาในนิวเคลียสของเซลล์ เส้นเหล่านี้เรียกว่า โครมาติน (Chromatin)
หรือเส้นใยโครมาติน (Chromatin fiber) ไม่ได้มีโครงสร้างเป็นแท่งหนา ๆ
สั้น ๆ เหมือนที่เราเข้าใจ แต่เจ้าเส้นยาว ๆ ที่พันไปมาเหล่านี้จะหดตัว
ขดตัวลงกลายเป็นแท่ง เมื่อเริ่มกระบวนการแบ่งเซลล์
และเมื่อมันหดตัวลงเราจะเรียกมันว่า โครโมโซม
แต่ละโครโมโซมจะประกอบด้วยแขนหรือรยางค์และมีจุดเชื่อมติดกัน
หน้าตาของโครโมโซมจึงคล้ายกับปาท่องโก๋
ซึ่งแต่ละข้างของโครโมโซมจะเรียกว่า โครมาติด (Chromatid)
จุดที่เชื่อมกันเรียกว่า เซนโทรเมียร์ (Centromere)
อย่างไรก็ดีจุดที่เชื่อมติดกันไม่จำเป็นต้องอยู่ตรงกลางของคู่ปาท่องโก๋นี้
มันอาจจะอยู่บริเวณไหน หรืออาจจะเลื่อนไปอยู่ที่ปลายข้างใดข้างหนึ่งก็ได้
มีการแบ่งชนิดของโครโมโซมที่หลากหลาย หากแบ่งตามคุณสมบัติ
หรือหน้าที่ของมัน จะแบ่งได้ 2 กลุ่มคือ ออโตโซม (Autosome)
ซึ่งควบคุมกระบวนการต่าง ๆ ของร่างกายยกเว้นลักษณะที่เกี่ยวกับเพศ
และอีกกลุ่มคือ โครโมโซมเพศ (Sex Chromosome)
ซึ่งควบคุมลักษณะที่เกี่ยวกับเพศโดยเฉพาะ
แต่หากเราแบ่งตามตำแหน่งจุดเชื่อมต่อของเซนโทรเมียร์
จะแบ่งได้ 4 กลุ่ม คือ
1. เมตาเซนตริก (Metacentric) คือ โครโมโซมที่มีจุดเชื่อม
อยู่ตรงกลางและทำให้แขนทั้งสองด้านที่ยื่นออกมาค่อนข้างเท่ากัน
2. ซับเมตาเซนตริก (Submetacentric) คือ โครโมโซมที่มี
จุดเชื่อมต่อค่อนไปด้านใดด้านหนึ่ง ทำให้แขนของโครโมโซมยื่น
ออกมาไม่เท่ากัน
3. อะโครเซนทริก (Acrocentric) คือ โครโมโซมที่มีจุดเชื่อมต่ออยู่
บริเวณเกือบจะปลายสุด ซึ่งทำให้แขนของโครโมโซมด้านหนึ่ง
ยื่นออกมาเป็นส่วนเล็กๆ
4. เทโลเซนทริก (Telocentric) คือ โครโมโซมที่มีจุดเชื่อมต่ออยู่
บริเวณปลายสุดของแขนโครโมโซม
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น